Je kan op allerlei manieren besmet raken met een soa. Het risico op een soa is het grootst bij anale seks en vaginale seks zonder condoom. Maar ook bij pijpen of beffen is er ook een risico.

Hoe worden soa's overgedragen?

Soa's worden vooral overgedragen via seks. Dagelijks sociaal contact houdt geen risico's in. Maar er zijn nog manieren waarop je besmet kan raken met een soa. 

Onbeschermde seks

Soa's worden vooral overgedragen door onbeschermd seksueel contact: 

  • De kans is het grootst bij anale en vaginale seks zonder condoom.
  • Ook bij orale seks kunnen soa's worden doorgegeven.
  • De soa's herpes en schurft worden ook overgedragen door een tongzoen of huidcontact.

Ook vrouwen die seks hebben met vrouwen kunnen een soa doorgeven. Bijvoorbeeld bij orale seks (beffen), wederzijds masturberen (vingeren), tegen elkaar aanwrijven van de vagina's (scharen) of bij gedeeld gebruik van speeltjes.

Contact met bloed

Je kan een soa oplopen door contact met bloed. Dat kan gebeuren bij:

  • gedeeld gebruik van injectienaalden
  • prik- en snijaccidenten
  • gemeenschappelijk gebruik van tandenborstels en scheermesjes

Van moeder op kind 

Sommige soa's worden overgedragen van moeder op kind tijdens de zwangerschap, bevalling of via de moedermelk bij borstvoeding.

Gedeeld gebruik van textiel

Door handdoeken of beddengoed te delen kan je schurft, schaamluizen en genitale wratten oplopen.

Risico op soa's: ook bij orale seks

Ook pijpen en beffen geeft een risico op een soa. Of je nu zelf pijpt of beft, of de ontvanger bent. 

Hoe verlaag je je risico op een soa tijdens orale seks? Volg deze tips:

  • Neem geen sperma in de mond.
  • Slik geen sperma door.
  • Vermijd contact met bloed (zoals bij de menstruatie).
  • Doe geen orale seks als jij of je partner koortsblaasjes, aftjes of bloedend tandvlees heeft.
  • Poets en flos je tanden niet voor of na het pijpen of beffen. Het beschermt je niet extra. Integendeel, het maakt je mond net kwetsbaarder.
  • Wil je echt op zeker spelen? Gebruik dan ook bij het pijpen en beffen een condoom of beflapje

Sommige soa’s geven na orale seks geen of weinig symptomen. Heb je wisselende seksuele contacten? Ga dan regelmatig naar je huisarts voor een soa-test.

Welke soa's geven een risico bij orale seks?

  • Chlamydia kan je via beffen en pijpen doorgeven. Een condoom beschermt volledig.
  • Herpes: Je kan weinig doen om een besmetting via orale seks te voorkomen. Een beflapje of condoom beschermt niet volledig. Het enige dat echt helpt, is geen seks hebben wanneer er blaasjes zijn.
  • Humaan papillomavirus (HPV): het virus zit ook in speeksel en kan je dus via beffen en pijpen doorgeven. Een condoom beschermt niet volledig, maar verlaagt de kans op besmetting wel. Het HPV vaccin biedt goede bescherming tegen de meeste HPV-types.
  • Hepatitis A en B:vooral als je de anus van je partner likt, loop je risico op besmetting. Een condoom of beflapje helpt een besmetting voorkomen.
  • Hepatitis C geeft enkel een (klein) risico bij contact tussen bloed en slijmvlies.
  • Syfilis wordt vaak overgedragen door orale seks. Vooral wie wordt gepijpt loopt een risico. Een condoom beschermt niet volledig, maar verlaagt je risico wel.
  • Gonorroe: Na orale seks kan je besmet raken met gonorroe in de keel. Een condoom of beflapje beschermt hier volledig tegen.
  • Hiv: Je loopt weinig tot geen risico om te worden besmet met hiv door orale seks. Bij iemand die ondetecteerbaar is, is er geen kans op besmetting. 
  • Een schimmelinfectie (Candida) wordt meestal niet seksueel overgedragen. Beffen kan je vagina wel vatbaar maken voor een terugkerende infectie, omdat candidasporen in het speeksel van je partner overleven. 
  • Bij bacteriële vaginose kan een ontsteking in de keelholte van de partner ontstaan. Een condoom beschermt volledig.

Zijn alle soa's even besmettelijk?

Nee. De ene soa is besmettelijker dan de andere.

Zo zijn schurft, herpes, schaamluizen en genitale wratten zeer besmettelijk. Hepatitis B en hiv zijn een pak minder besmettelijk.

Ook andere factoren hebben een invloed op de besmettelijkheid:

  • gezondheidstoestand: je loopt gemakkelijker (opnieuw) een soa op als je al een soa hebt of als je een verzwakte afweer hebt.
  • duur van het seksueel contact: hoe langer, hoe groter de kans.
  • sekstechniek: de ene sekstechniek houdt meer risico in dan de andere.

Houdt alle seks evenveel risico in?

Nee. Sommige sekstechnieken houden meer risico in dan andere:

  • kussen en tongzoenen: houdt enkel risico in op besmetting met herpes (en in mindere mate met hepatitis B als er bloed aan te pas komt).
  • knuffelen en strelen: is veilig voor soa's, houdt alleen risico in op besmetting met schurft en schaamluis.
  • elkaar masturberen (aftrekken of vingeren): houdt alleen risico in als er contact is tussen sperma, vaginaal vocht of menstruatiebloed en de slijmvliezen (eikel, vagina, aars, ...) of contact tussen de slijmvliezen onderling. 
  • vaginale seks (penis of vingers in vagina): houdt risico's in voor alle soa's, en dat voor beide partners.
  • anale seks (penis of vingers in anus): houdt risico in voor alle soa's, en dat voor beide partners.
  • pijpen en beffen (mond – penis/vagina/aars): houdt minder risico in voor beide partners dan anale en vaginale seks, maar je kunt chlamydia, gonorroe, herpes en hepatitis B wel doorgeven of krijgen. 
  • speeltjes delen: een speeltje dat in contact is geweest met de slijmvliezen van vagina of anus en daarna in je eigen vagina of anus wordt ingebracht, kan een soa doorgeven. Doe daarom een condoom over het speeltje, en gebruik een nieuw condoom wanneer het seksspeeltje van partner wisselt.
  • plas- en poepseks: vormt alleen een risico als er bloed in de urine of stoelgang zit.
  • wrijfcontact (zonder kleding): als je met geslachtsdelen tegen elkaars vagina, penis of aars wrijft, loop je risico op HPV.

Hoe vermijd je een soa?

Bij elk seksueel contact loop je het risico om te worden besmet met een soa. Je kan dat risico verlagen met deze voorzorgsmaatregelen:

  • Gebruik altijd een condoom bij vaginale of anale seks. Gebruik een condoom of beflapje bij orale seks.
  • Laat je testen op soa's: als je onlangs gevreeën hebt zonder condoom, als je het condoom wilt weglaten in een relatie of jaarlijks tot om de 3 maanden als je regelmatig wisselende sekspartners hebt.
  • Verwittig je sekspartners van de laatste zes maanden als bij jou een soa werd vastgesteld. Zo voorkom je dat anderen of jijzelf (opnieuw) worden besmet. Je kan hen zelf inlichten, of je kan je arts vragen om dit anoniem te doen.
  • Informeer bij je huisarts naar een vaccinatie voor hepatitis B of HPV.

Veelgestelde vragen

Mijn partner heeft een soa. Wil dat zeggen dat die is vreemd gegaan?

Nee, dat hoeft niet altijd het geval te zijn. 

Sommige soa's geven lange tijd geen symptomen. Het kan dus dat je partner de soa heeft opgelopen bij een vorige partner. Laat je voor de zekerheid toch beiden testen bij de huisarts. 

Wat is het ping pong effect?

Het ping pong effect is wanneer jij en je partner steeds om de beurt besmet raken met een soa. Dat kan gebeuren als één van jullie zich niet laat testen en behandelen en de soa dus weer doorgeeft aan de ander.

In de praktijk gaat dat zo: 

  • Je partner heeft klachten van een soa en laat zich behandelen.
  • Jij bent ook geïnfecteerd maar hebt geen klachten en laat je niet behandelen.
  • Eens je partner genezen is en jullie onbeschermde seks hebben, geef jij de soa terug door. 

Het ping pong effect komt vaak voor bij schimmelinfecties, maar ook bij chlamydia en gonorroe. 

Laat je dus altijd beiden testen en behandelen als één van jullie een soa heeft.

Is het veilig om bloed te geven en krijgen?

Ja, België heeft één van de veiligste bloedbanken ter wereld.

Het Rode Kruis gebruikt steriele naalden en test alle bloeddonaties op hepatitis B en C, hiv en syfilis. 

Sommige soa's zijn wel pas na een tijdje detecteerbaar in je bloed. Daarom wordt aan elke bloeddonor een vragenlijst voorgelegd om hun risico op soa's in te schatten. Als je bijvoorbeeld in de laatste vier maanden een tatoeage liet zetten of een nieuwe sekspartner had, mag je geen bloed geven.

Door deze strenge selectie kan je zonder zorgen een bloedtransfusie krijgen in ons land.

Zijn wondjes besmettelijk voor hiv of soa?

Een beschadigde en geïnfecteerde huid verhoogt de kans op besmetting met hiv of een andere soa. Ze kunnen een toegangspoort creëren voor de soa om het lichaam makkelijker binnen te dringen. 

  • Bij orale seks maken aftjes of zweertjes in de mond je kwetsbaarder voor een soa infectie. 
  • Bij anale seks ontstaan minuscule scheurtjes in de wanden van de anus en endeldarm, waardoor je risico op een soa vergroot. 
  • Bij vaginale seks kan een soa via het slijmvlies van de vagina of baarmoederhals soa's in de bloedbaan terechtkomen. Soa-kiemen aanwezig in letsels of symptomen (syfiliszweer, wratten, herpesblaasjes) bevorderen de besmetting.