Seksueel gedrag van kinderen en jongeren: hoe reageren?

Aanvaardbaar seksueel getint gedrag van kinderen

Als je kind aanvaardbaar seksueel gedrag stelt, dan benoem en bevestig je dat. 

Of je reageert er bewust niet op. Zo geef je aan dat je het gedrag oké vindt.

Wanneer is seksueel gedrag aanvaardbaar?

1. Als er duidelijk wederzijdse toestemming is.
2. Als er geen enkele vorm van dwang of druk gebruikt werd.
3. Als de betrokkenen gelijkwaardig zijn.
4. Als het gedrag aansluit bij de ontwikkeling.
5. Als het gedrag aangepast is aan de omstandigheden.
6. Als het gedrag niet storend of schadelijk is.

Kijken in de badkamer. Hoe reageer je? 

Je passeert de badkamer en ziet je dochter van 5 kijken hoe haar neefje van 6 plast. Ze zijn allebei aan het lachen en hebben er duidelijk plezier in. Is dit oké? 

• Dit is typisch gedrag van 5-jarigen en er is sprake van gelijkwaardigheid. 
• Ze lachen allebei, dus kan je aannemen dat ze er allebei mee instemmen, dat het vrijwillig gebeurt.
• Het gedrag is niet schadelijk en aangepast aan de omstandigheden: ze doen dit in de beslotenheid van de badkamer. 

Wat doe je? 

• Niet reageren kan een gepaste reactie zijn. Zo geef je de boodschap dat er niets mis is met wat ze doen. 
• Je kan hun gedrag ook benoemen en bevestigen. 'Vind je het interessant om te zien hoe jongens plassen?'  

Blozen bij de film. Hoe reageer je? 

Je kijkt samen met je zoontje van 10 naar een film. Op het einde pakken de hoofdrolspelers elkaar stevig vast en kussen hartstochtelijk. Je zoon bloost en kijkt weg. Is dit oké? 2 volwassen geliefden die elkaar kussen is een mooi voorbeeld van gedrag dat oké is. Dit gedrag voldoet dus aan alle voorwaarden. 

Wat doe je? 

• Je kijkt niet weg. Zo bevestig je dat je dit gedrag oké vindt.
• Of je zegt 'Wat mooi'. Zo geef je het signaal dat intimiteit goed en mooi kan zijn. 

Meer voorbeelden van aanvaardbaar seksueel gedrag

• Een baby speelt met zijn piemel.
• Een 12-jarig meisje chat met haar beste vriendin en maakt grapjes over seks.
• Een 17-jarige jongen verstopt een seksboekje onder zijn bed.

Licht grensoverschrijdend seksueel gedrag

Licht grensoverschrijdend seksueel gedrag van kinderen en jongeren moet je benoemen en begrenzen. 

Licht grensoverschrijdend seksueel gedrag komt veel voor bij kinderen. Ze proberen zaken uit en leren op die manier waar de grenzen liggen. Dit gedrag moet je benoemen en begrenzen. Verbieden is niet nodig, uitleggen waarom je begrenst wel. 

Wat is licht grensoverschrijdend gedrag? 

• Er is geen duidelijke wederzijdse toestemming.
• Er is lichte dwang of druk gebruikt.
• Er is sprake van lichte ongelijkwaardigheid tussen de betrokkenen.
• Het gedrag is ongepast of onbeleefd.
• Het gedrag hoort niet bij de leeftijd.
• Het gedrag kan schade veroorzaken. 

Gluren in het zwembad. Hoe reageer je?

In het zwembad zie je je dochter van 10 stiekem in de verkleedhokjes van de jongens gluren.

• Het gedrag is eigen aan de leeftijd: kinderen zijn nieuwsgierig. Ze willen zien wat niet gezien mag worden. Juist omdat het niet mag. 
• Je dochter doet dit echter in een openbare ruimte, haar gedrag is dus niet aangepast aan de omstandigheden.
• De jongens weten van niets. Er is dus geen sprake van toestemming of vrijwilligheid.

Wat doe je? 

• Je spreekt haar erop aan: 'Ik begrijp dat je nieuwsgierig bent en een jongen in zijn blootje wil zien, maar stiekem naar blote mensen gluren is niet oké.'
• Je begrenst dus en legt uit waarom: 'Je hebt het niet gevraagd aan de jongen en in het zwembad doen we zulke dingen niet.'

Spelletje borsten aanraken. Hoe reageer je? 

Je tienerzoon komt je vertellen dat ze 'waarheid, durven of doen' aan het spelen waren en dat hij de opdracht kreeg de borsten van een vriendin aan te raken. Hij wou niet, maar deed het toch omdat iedereen riep dat hij niet flauw moest doen. 

• Je zoon stond onder lichte druk, er dus geen sprake van vrijwilligheid.
• Het is onduidelijk of er wederzijdse toestemming was: heeft het meisje toegestemd? 
• Vraag hoe hij er zich bij voelt en of dat meisje het leuk vond.

Wat doe je? 

• Zeg hem dat hij zich niet mag laten dwingen. 'Als de groep je onder druk zet, is het niet oké. Zeg de volgende keer nee op die opdracht.'
• Zo geef je het signaal dat het soms nodig is om nee te zeggen.

Meer voorbeelden van licht grensoverschrijdend seksueel gedrag

• Een meisje van 5 toont haar spleetje op de speelplaats.
• Een jongen van 15 toont zijn penis voor de webcam.

Ernstig grensoverschrijdend gedrag

Bij ernstig grensoverschrijdend gedrag confronteer je je kind met zijn gedrag. Dit gedrag moet je niet begrenzen, maar verbieden.

Bij ernstig grensoverschrijdend gedrag confronteer je je kind met zijn gedrag. Hier ga je niet begrenzen, maar verbieden. 

Wat is ernstig grensoverschrijdend gedrag?

• Er is geen toestemming van de betrokkenen.
• Er is gebruik gemaakt van misleiding, chantage of macht.
• Er is een grote ongelijkwaardigheid tussen de betrokkenen.
• Het gedrag sluit niet aan bij de leeftijd en ontwikkeling.
• Het is beledigend of kwetsend voor anderen.
• Het veroorzaakt fysieke, emotionele of psychische schade.

Chatten loopt uit de hand. Hoe reageer je? 

Je dochter van 16 chat met een jongen van 11. Ze vraagt hem zijn penis te laten zien voor de webcam.

• Er is geen gelijkwaardigheid, want ze zijn geen leeftijdsgenoten.
• Is hier wel sprake van toestemming en vrijwilligheid? Of zette je dochter hem onder druk? 
• Beseft die jongen wat de gevolgen zijn? Het kan getuigen van een gebrek aan zelfrespect. 
• Je dochter gaat in de fout hier, want zij nam het initiatief.

Wat doe je? 

• Dit gedrag ga je verbieden. 'Je mag niemand vragen iets te doen waar hij of zij nog niet aan toe is of wat kwetsend kan zijn. Die jongen is nog maar 11. Bovendien kan je ongevraagd opnames maken.'
• Maak afspraken over de gevolgen. 'Geen computer meer als dit opnieuw gebeurt en bied je excuses aan'. 

Elkaar pijn doen. Hoe reageer je? 

Terwijl je zoontje van 4 met een autootje aan het spelen is, duwt zijn vriendinnetje een potlood in zijn anus.

• Het is normaal dat kinderen van deze leeftijd experimenteren, maar dit loopt uit de hand.
• Er is geen sprake van wederzijdse toestemming want het vriendinnetje nam het initiatief. 
• Maar zelfs als je zoontje toestemming gaf, is dit ernstig grensoverschrijdend. Het kan immers fysieke schade veroorzaken.

Wat doe je? 

• Leg het meisje uit dat dit pijnlijk en gevaarlijk is.
• Voeg eraan toe dat iedereen baas is over zijn lichaam. Niemand mag daar zonder toestemming aankomen.
• Ze moet je zoon beloven dat ze het nooit meer zal doen. 

Meer voorbeelden van ernstig grensoverschrijdend gedrag 

• Een jongen van 17 gluurt in de douches van de meisjes.
• Een tiener chanteert een leeftijdsgenoot om seks te hebben.

Zwaar grensoverschrijdend seksueel gedrag

Zwaar grensoverschrijdend seksueel gedrag moet je niet alleen verbieden, maar ook bestraffen. Zoek eventueel hulp. 

Wat is zwaar grensoverschrijdend gedrag? 

• Er is geen wederzijdse toestemming.
• Het seksueel contact wordt afgedwongen met dreigementen, agressie, geweld.
• Er is een grote ongelijkwaardigheid tussen de betrokkenen.
• Het gedrag past totaal niet bij de leeftijd en ontwikkeling van je kind.
• Het gedrag is choquerend.
• Het gedrag veroorzaakt zware schade.

Dwingen tot seksspelletjes. Hoe reageer je?

Je buurvrouw zegt dat je 16-jarige zoon haar 14-jarige dochter tot seksuele spelletjes gedwongen heeft. Je confronteert je zoon met dit verhaal en hij geeft toe. Hij had gedreigd gemene roddels over haar te verspreiden als ze zich niet uitkleedde. Bovendien bekent hij dat zijn beste vriend er ook bij was. Waarom is dit zwaar grensoverschrijdend? 

• Er is geen toestemming en vrijwilligheid. 
• De betrokkenen waren evenmin in een gelijkwaardige positie: 2 tegen 1.
• De kans is groot dat het buurmeisje hier emotionele schade aan overhoudt.

Wat doe je? 

• Zeg je zoon dat dit absoluut niet kan: het meisje wou dit niet en bovendien kan zij klacht indienen voor aanranding.
• Maak duidelijk dat niet nooit meer mag gebeuren.
• Vertel hem welke stappen je gaat ondernemen: je zal een gesprek met het meisje en haar mama hebben en je zal ook de ouders van zijn beste vriend op de hoogte brengen.
• Laat hem zijn excuses aan het meisje aanbieden en leg hem een ernstige straf op. Leg ook uit waarom je straft. 
• Schakel eventueel hulp in.

Meer voorbeelden van zwaar grensoverschrijdend gedrag

• Een meisje van 9 zit op schoot bij haar oom. Die gaat met zijn handen onder haar truitje. Het meisje voelt zich daar niet lekker bij.
• Een jongen van 17 laat in het park zijn penis zien aan voorbijgangers.

Wat als je kind zwaar overschrijdend gedrag pleegde?

Als je kind zwaar over de grens ging, zit je als ouder met heel wat vragen en twijfels. Je hebt af te rekenen met je eigen emoties en wellicht ook met negatieve reacties uit de omgeving. Wat kan je doen? 

• Blijf je kind observeren na de feiten. Merk je iets speciaals op in zijn gedrag dat zou kunnen voorafgaan aan grensoverschrijdend gedrag? Probeert je kind te ontkomen aan je toezicht? 
• Probeer met je kind te praten over zijn ideeën en gevoelens die met het gedrag gepaard gaan. Misschien mist je kind bepaalde informatie of is het in de war over zijn seksuele gevoelens.
• Aarzel niet om hulp te zoeken voor je kind als je vermoedt dat het gedrag voortkomt uit dieperliggende problemen. Je kind ontwikkelt zich niet goed bijvoorbeeld. Of je denkt dat het zelf iets ernstigs heeft meegemaakt. Neem contact op met een JAC, CAW of CGG in je buurt.
• Blijf zelf niet met twijfels of schuldgevoelens zitten over je opvoedingsstijl. Zoek hulp voor jezelf in één van de Opvoedingswinkels. De organisatie I.T.E.R. geeft informatie aan ouders van plegers.  

Wat zijn de gevolgen voor je kind?

Bij ernstig of zwaar grensoverschrijdend gedrag is de kans groot dat iemand klacht indient. 

Als een minderjarige verdacht wordt van een seksueel grensoverschrijdend feit, dan stelt de politie een proces-verbaal op. De procureur des Konings beslist welke verdere stappen volgen. 

Grenzen: hoe zelf het goede voorbeeld geven? Enkele tips

Als ouder wil je je kind leren wat wel en niet oké is door te reageren op het grensoverschrijdend gedrag. Maar niet alleen wat je zegt is belangrijk. Kinderen leren heel veel uit wat je doet (of niet doet). Zelf het goede voorbeeld geven is dus even belangrijk. Dat kan met een aantal tips. 

Hoe respecteer je zelf de grenzen van je kind?

Als je wil dat je kind de grenzen van anderen respecteert, dan hoor je dat als ouder zelf ook te doen. Stop dus met kietelen als je kind aangeeft dat het niet leuk meer is. Zo geef je aan dat toestemming belangrijk is. Doe je dat niet, dan kan je kind daaruit afleiden dat grenzen niet gerespecteerd moeten worden of dat grenzen stellen geen zin heeft. 

Hoe grenzen leren aangeven? 

Als je wil dat je kind later zelf zijn grenzen aangeeft, doe dat dan als ouder ook. Als iemand over je grens dreigt te gaan, reageer dan. Probeer zo helder mogelijk te verwoorden of duidelijk te maken dat bepaald gedrag over je grens dreigt te gaan. Zo leert je kind niet alleen dat er grenzen zijn, maar ook hoe je daarover kan praten. 

Mag je met je kind in bad? 

Je relatie met je kind kan innig en lichamelijk zijn. Je kan knuffelen, stoeien, zoenen of samen in bad gaan. Zolang je kind zich hier oké bij voelt en jij geen seksuele gevoelens ervaart, is dat prima. Maar op een seksuele manier met kinderen omgaan is uit den boze. Want dan overtreed je zelf één van de 6 basisregels van gezond seksueel gedrag: gelijkwaardigheid.

Mag je kind getuige zijn van een vrijpartij? 

Je kinderen hoeven niet met je seksleven geconfronteerd te worden. Daarover ben je beter discreet. Volwassen seksualiteit is voor kinderen soms moeilijk te begrijpen. Natuurlijk mogen ze getuige zijn van je liefde voor je partner, maar ze zijn liever geen getuige van een vrijpartij. Zo toon je ook respect voor hen en leer je hen dat ook jij rekening houdt met je omgeving. En dat is ook één van de 6 basisregels van gezond seksueel gedrag.

Meer informatie of hulp nodig?

Lees meer over seksuele opvoeding

Meer informatie of hulp rond grensoverschrijdend gedrag vind je bij:

• De Opvoedingslijn: hulp voor ouders met vragen over opvoeding. De lijn is bereikbaar op het nummer 078 15 00 10 of via mail.
• Opvoedingswinkels: bij een Opvoedingswinkel of Opvoedingspunt in je buurt kan je terecht met vragen over opvoeding.
• Sensoa.be: materiaal om kinderen en jongeren voor te lichten, en organisaties die aan ouders vorming geven over seksuele opvoeding.
• Jongeren Advies Centrum: bij een JAC in de buurt kunnen jongeren terecht met vragen en problemen, vertrouwelijk en gratis. Dat kan ook telefonisch, via mail of via chat.
• Awel: op het nummer 102, via chat of via mail kunnen kinderen en jongeren hun verhaal kwijt, anoniem en gratis