Vulvodynie is een aanhoudende pijn rond de vagina-opening. De pijn komt regelmatig terug en dat duurt langer dan 3 maanden.
Vroeger werd deze aandoening ook vestibulitis genoemd, maar dat is niet correct.
Snel naar:
Branderig gevoel en andere klachten
Vulvodynie betekent letterlijk ‘pijn aan de vulva’. De pijn is branderig of schurend. Sommige patiënten spreken over pijnlijke steken, droogheid of jeuk.
Meestal zit de pijn tussen de binnenste schaamlippen en de ingang van de vagina. Soms zit de pijn ook over de volledige vulva, of aan de clitoris. Pijn aan de anus komt ook voor.
Pijn na bepaalde prikkels
Bij de meeste patiënten is de pijn ‘uitlokbaar’. Dat wil zeggen: je hebt alleen pijn als het gebied rond de vaginale opening geprikkeld wordt. Bijvoorbeeld door
- Penetratie tijdens seks
- Tampongebruik
- Strakke kledij
- Fietsen
Pijn kan ook spontaan komen, zonder prikkels
Sommige vrouwen of andere mensen met een vagina krijgen spontaan pijn, zonder prikkels.
Soms komt de pijn al bij de eerste aanraking van de vaginale opening voor. Bijvoorbeeld:
- Als je de eerste keer een tampon gebruikt.
- Als je de eerste keer seks hebt met penetratie (penis , vinger of speeltje in vagina).
Bij andere mensen komt de pijn pas later.
Minstens 3 maanden
De pijn is minstens 3 maanden aanwezig zonder dat de arts een duidelijke oorzaak vindt.
Er kan wel een verband zijn met de werking van je hormonen, een ontsteking, problemen van de bekkenbodemspieren. Of je voelt je mentaal niet zo goed.
Komt vulvodynie vaak voor?
Vulvodynie is niet zo bekend, maar het komt vaak voor. Sommige cijfers zeggen dat één op 12 vrouwen er last van heeft.
Je kan er op elke leeftijd last van hebben.
Het maakt ook niet uit met wie je graag seks hebt: vrouwen, mannen of allebei.
We spreken ook van vulvodynie als het pijn doet om iets anders dan een penis in te brengen, bijvoorbeeld vingers, een tampon of een speculum (eendenbek) bij de gynaecoloog.
Oorzaken: nog niet zo duidelijk
De juiste oorzaak is nog niet gevonden. We zien wel een verband met overprikkelde zenuwen rond de vagina.
Pijnsignaal naar de hersenen
Bij vulvodynie zijn de zenuwen rond de vagina overprikkeld. Bij een gevoel van aanraking, druk, warmte of rekking gaat een pijnsignaal naar de hersenen.
Niet hetzelfde als vaginisme
Vulvodynie is niet hetzelfde als vaginisme. Bij vaginisme wordt de pijn veroorzaakt door een te hoge spanning van de bekkenbodemspieren. Bij vulvodynie kan die spanning ook voorkomen, maar is het niet de oorzaak.
Vulvodynie vaststellen met de wattenstaafjestest
Q-tip test of wattenstaafjestest
- De dokter kan een Q-tip test of ‘wattenstaaftest’ afnemen.
- De dokter drukt met een wattenstaafje tegen verschillende zones van de vaginale opening (vestibulum).
- Wijst de test op vulvodynie? Dan zal de arts zoeken naar een behandeling.
Is er een behandeling voor vulvodynie?
Ja. De gynaecologen en vulva-artsen gebruiken de technieken van pijnartsen. Op basis van hun ervaring hebben artsen een behandeling opgesteld.
1. Cirkel van pijn doorbreken
Het eerste advies is: pijn vermijden om de vicieuze cirkel van pijn te doorbreken. In de praktijk betekent dat vaak geen penetratie als je seks hebt.
Intiem zijn zonder penetratie is niet altijd makkelijk. Voor veel koppels vraagt dat om een aanpassing. Andere sekstechnieken kunnen helpen.
2. Gevoeligheid van de zenuwen behandelen met medicatie
Daarnaast krijgen patiënten een behandeling met 'neuromodulerende medicatie'. Dit wil zeggen: medicatie die de overgevoeligheid van de zenuwvezels rond de vagina vermindert door het signaal dat ze naar de hersenen versturen aan te passen.
Eerst wordt er gekozen voor een lokale crème. Helpt dit niet voldoende? Dan kan de arts pillen voorschrijven.
Deze medicatie komt uit de groep antidepressiva en anti-epileptica, maar wordt dus ook gebruikt voor behandeling van zenuwpijnen.
3. Operatie: vestibulectomie
Helpen medicijnen ook niet (voldoende)? Dan is een operatie mogelijk. Een oppervlakkig deel van het slijmvlies van de vaginale opening (vestibulum) wordt verwijderd. Deze ingreep heet vestibulectomie.
4. Arts samen met psycholoog of seksuoloog
Behandeling van vulvodynie is multidisciplinair. Dit wil zeggen: naast het medische is er ook aandacht is voor je geestelijk welzijn. Best ga je ook op gesprek bij een seksuoloog of psycholoog. Alleen of samen met een partner. Waarom? Omdat de behandeling lastig kan zijn voor jezelf, je partner(s) en jullie relatie.
Op het einde van de behandeling zal je ook doorverwezen worden naar een bekkenbodemkinesist. Je leert er relaxeren en je bekkenbodemspieren controleren.
Als je wil kan je aan de slag gaan met pelottes. Dat zijn staafjes in verschillende grootte die je vaginaal kan inbrengen. Zo kan je daarna de stap zetten naar penetratie als je dat wil.
Wat kan je zelf doen? Tips voor minder pijn
- Stop even met penetratieseks Zo voorkom je dat de pijn telkens terugkomt. Je kan wel kussen, elkaar strelen, aanraken en manueel of oraal bevredigen. Er zijn veel sekstechnieken om intiem te blijven met elkaar.
- Vermijd zepen, detergenten en geparfumeerde producten ter hoogte van je vulva. Die kunnen irriteren.
- Draag katoenen ondergoed.
- Gebruik je maandverband? Kies dan katoenen maandverbanden. Of probeer menstruatie-ondergoed.
Praat erover met iemand die je vertrouwt. Er zijn veel meer mensen met pijn tijdens het vrijen dan je denkt. Het kan ook opluchten om je twijfels en zorgen te delen met iemand.
Waar vind je hulp?
Pijn tijdens seks is niet oké. Het is daarom belangrijk om medische hulp te zoeken.
Huisarts of gynaecoloog
De huisarts of gynaecoloog kan onderzoeken of je pijn een lichamelijke oorzaak heeft. De arts kan een eerste behandeling opstellen of je doorverwijzen naar een specialist.
Vulvodynie-specialisten of vulva-artsen
De kennis over vulvodynie is nieuw. Niet alle hulpverleners zullen jouw klachten al even goed herkennen en opvolgen.
Vulvodynie-specialisten of vulva-artsen kunnen vaak gerichtere hulp aanbieden. Zulke specialisten vind je vaak in een universitair ziekenhuis, zoals bijvoorbeeld de Vulvapoli van het UZ Gent.
Seksuoloog of psycholoog
De behandeling voor vulvodynie is voor iedereen verschillend. Misschien merk je nog geen resultaat en verlies je even de moed?
Heb je nood aan aan gesprek? Maak een afspraak bij een seksuoloog of psycholoog.
Andere mensen met vulvodynie
Vulva stories is een lotgenotengroep van mensen met vulvodynie. Vind hen op Instagram.